भारत र अमेरिका एक बलियो र दृढ रक्षा साझेदारी निर्माण गर्दैछन्।
अगस्त २३-२५, २०२४ मा भएको रक्षा मन्त्री राजनाथ सिंहको संयुक्त राज्य अमेरिका भ्रमणले भारत-अमेरिका रक्षा सहयोगको गहिराईमा महत्वपूर्ण प्रगति देखाएको छ।

 यस भ्रमणको दौरान, उनले अमेरिकी रक्षा सचिव लॉयड अस्टिन र अन्य वरिष्ठ अमेरिकी रक्षा अधिकारीहरूसँग गरेको अन्तरक्रियाले दुई देशबीचको रणनीतिक साझेदारीलाई सुदृढ गरेको छ, जसले सैन्य सहयोग, उद्योग सहयोग, र इन्डो-प्यासिफिक क्षेत्रको क्षेत्रीय सुरक्षा बढाउनको लागि आपसी प्रतिबद्धता उजागर गरेको छ।

सिंहको भ्रमणको एक प्रमुख परिणाम सुरक्षा आपूर्ति व्यवस्थापन सम्झौतासँग सम्बन्धित छ, जसले भारत र अमेरिकाबीचको रक्षा उद्योग सहयोगलाई नजिक ल्याउँछ।

 यस सम्झौताले आपूर्ति श्रृंखला सुदृढीकरणमा मद्दत पुर्यााउँछ र राष्ट्रिय रक्षा सामग्रीहरूको प्राथमिकतामा आपसी समर्थन प्रदान गर्दछ। यस सम्झौताले अमेरिकालाई भारतीय कम्पनीहरूसँगको सम्झौतामा प्राथमिकता प्राप्त गर्न र भारतीय कम्पनीलाई पनि अमेरिकासँग प्राथमिकता प्राप्त गर्न सक्षम बनाउँछ, जसले आपूर्ति श्रृंखला अवरोधहरूको प्रभावकारी व्यवस्थापनमा सहयोग पुर्यााउँछ।

परिणाम सुरक्षा आपूर्ति व्यवस्थापन  सम्झौताले भारतको रक्षा निर्यातमा वृद्धि र अमेरिकी रक्षा प्लेटफर्महरूमा भारतीय निर्माण गरिएको सबसिस्टमहरूको एकीकरणलाई ध्यानमा राख्दै महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने अपेक्षा गरिएको छ। यस सम्झौताले अमेरिकी कम्पनीहरूलाई भारतमा निर्माण आधार स्थापित गर्न प्रेरित गर्नेछ, जसले भारतको 'आत्मनिर्भरता' दृष्टिकोणलाई प्रोत्साहन दिनेछ। अमेरिकी कम्पनीहरूले भारतमा निर्माण सुविधा स्थापनाका लागि सहजता पाउनेछन् र रक्षा उत्पादनमा सहभागी हुने अवसर पाउनेछन्।

र पारस्परिक रक्षा खरीद सम्झौताले दुई देशका रक्षा उद्योगहरूलाई प्राथमिकता दिने प्रतिबद्धता औपचारिक बनाउनेछ। यस सम्झौताले ठूलो मात्रामा संयुक्त उत्पादन र स्रोतहरूको सुविधा प्रदान गर्नेछ, जसले पारंपरिक रक्षा उपकरणहरूको आपसी अनुकूलता बढाउनेछ। पारस्परिक रक्षा खरीद सम्झौताले अमेरिकी कम्पनीलाई 'बाय अमेरिकन स्ट्याच्युट' पास गर्न मद्दत गर्नेछ, जसले भारतमा निर्माण आधार स्थापनाका लागि अवसर प्रदान गर्नेछ।

योजना अनुसार, द्विपक्षीय रक्षा सञ्जाललाई सुदृढ गर्न भारतीय र अमेरिकी रक्षा अधिकारियोंबीच समन्वय बढाउने उद्देश्यले, भारतीय लिआजन अधिकारीहरूको एक सम्झौतासँग सम्बन्धित एमओयूमा हस्ताक्षर गरिएको छ।

 यस सम्झौताले भारतीय लिआजन अधिकारीहरूलाई अमेरिकी सैन्य कमान्डहरूमा तैनात गर्ने प्रक्रिया सुलभ बनाउँछ, जसले द्विपक्षीय सैन्य संलग्नता गहिरो बनाउनेछ।

द्विपक्षीय सम्बन्धको महत्वपूर्ण अंशका रूपमा, रक्षा मन्त्री सिंह र सचिव अस्टिनले इन्डो-प्यासिफिक समुद्री डोमेन जागरूकता पहलको प्रगतिका बारेमा पनि छलफल गरे।

 यस पहलले इन्डो-प्यासिफिक क्षेत्रको समुद्री सुरक्षा आर्किटेक्चरलाई सुधार्न र निगरानी क्षमताहरूलाई बढाउनको लागि समर्पित छ। भारतले समुद्री क्षेत्रको सुरक्षा सुधार गर्न महत्त्वपूर्ण प्रयासहरू गरेको छ र २०२५ मा संयुक्त समुद्री सेनाको संयुक्त कार्यदल १५० को मुख्यालयमा भारतीय सैनिकहरूको तैनातीका  प्रतिबद्धता जनाएको छ।

रक्षा मन्त्री सिंहको भ्रमणले भारत-अमेरिका रक्षा सम्बन्धलाई नयाँ उचाइमा पुर्याउने महत्वपूर्ण कदम रहेको छ। हस्ताक्षर गरिएका सम्झौताहरू र बैठकका क्रममा भएका छलफलहरूले दुई राष्ट्र बीचको रणनीतिक चासोहरूको बढ्दो सान्दर्भिकता देखाउँछन्। भविष्यमा, यी सम्झौताहरूलाई ठोस परिणाममा परिणत गर्नको लागि केन्द्रित हुने र द्विपक्षीय रक्षा क्षमताहरूलाई बलियो बनाउनका लागि काम गर्नेछन्।

अमेरिका र भारतको रक्षा साझेदारी भविष्यमा इन्डो-प्यासिफिक क्षेत्रको सुरक्षा आर्किटेक्चरलाई आकार दिन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने छ। दुबै राष्ट्र मिलेर साझा चुनौतीहरूलाई समाधान गर्ने र नयाँ अवसरहरू समात्ने प्रयास गर्दै, यो साझेदारी क्षेत्रीय र वैश्विक स्थिरता र समृद्धिको महत्वपूर्ण आधार बन्नेछ।