सिंहको रूसमा हुने छलफलमा जारी रक्षा परियोजनाहरू, सैन्य सहकार्य र औद्योगिक साझेदारी समेटिनेछन्।
रक्षा मन्त्री राजनाथ सिंहको ८ देखि १० डिसेम्बर २०२४ सम्मको तीन दिने रूस भ्रमणले भारत र रूस बीचको लामो समयदेखिको रक्षा सहयोगलाई थप मजबुत बनाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ। यस भ्रमणको मुख्य उद्देश्य एस-४०० त्रियम्फ मिसाइल रक्षा प्रणालीको आपूर्ति प्रक्रिया छिटो गर्न हो, जुन भारतको रणनीतिक सुरक्षा हतियारको एक महत्त्वपूर्ण अङ्ग हो।

यस भ्रमणको एक प्रमुख उद्देश्य एस-४०० त्रियम्फ मिसाइल रक्षा प्रणालीको आपूर्ति ढिलाइलाई समाधान गर्नु हो। भारतले २०१८ को अक्टोबरमा रूससँग $५.४३ बिलियनको सम्झौतामा ५ वटा यस्ता अत्याधुनिक मिसाइल प्रणालीको सम्झौता गरेको थियो। जबकि तीन इकाईहरू पहिले नै आपूर्ति गरिएका छन्, बाँकी दुई इकाईहरूको आपूर्ति रूस-युक्रेन युद्धको कारण ढिलाइको सामना गरिरहेको छ।

एस-४०० प्रणाली विश्वका सबैभन्दा उच्चतम स्तरका हवाई सुरक्षा प्रणालिहरू मध्ये एक मानिन्छ र यसका माध्यमबाट भारतले हवाई आक्रमण, ड्रोन र ब्यालेस्टिक मिसाइल जस्ता खतराहरूबाट बच्न सक्नेछ। सिंहको रूस भ्रमणको क्रममा, यो मिसाइल प्रणालीको बाँकी इकाईहरूको समयमै आपूर्ति सुनिश्चित गर्नका लागि छलफल हुने अपेक्षा छ।

१० डिसेम्बरमा रक्षा मन्त्री सिंहले रूसका रक्षा मन्त्री आन्द्रे बेलोउसकोसँग मिलेर इन्डिया-रुस अन्तर-सरकारी आयोगको २१औं बैठकको सह-अध्यक्षता गर्नेछन्। यस बैठकमा वर्तमान रक्षा परियोजनाहरू, सैनिक स्तरको समन्वय, र औद्योगिक सहयोगका बारेमा छलफल हुनेछ।
भारत र रूसको बीचको रक्षा सहकार्यको सन्दर्भमा यो बैठक महत्त्वपूर्ण हुनेछ, जसमा संयुक्त सैन्य अभ्यास, प्रविधि स्थानान्तरण, र उच्च मूल्यका उपकरणहरूको खरीद जस्ता पहलहरू समावेश छन्।

सिंहको भ्रमणको एक प्रमुख कार्यक्रम ९ डिसेम्बर २०२४ मा कालिनिनग्रादमा भारतीय नौसेनाको नवीनतम मल्टिरोल स्टेल्थ-गाइडेड मिसाइल फ्रिगेट एस तुषिलको कमीशनिङ हुनेछ। यस फ्रिगेटको निर्माण भारत र रूसको सामूहिक प्रयासको फलस्वरूप भएको हो र यसले भारतीय नौसेनाको सामरिक क्षमता बलियो बनाउनेछ।

भारतीय नौसेना  तुषिल, जो क्रिभाक तेस्रो श्रेणी अन्तर्गतको एक अत्याधुनिक युद्धपोत हो, यसले भारतीय नौसेनालाई भारत र तटवर्ती क्षेत्रहरूको रक्षा गर्ने क्षमता प्रदान गर्दछ। नौसेनाको प्रमुख एडमिरल दिनेश के. त्रिपाठी सिंहको साथमा कमीशनिङ समारोहमा सहभागी हुनेछन्।

इतिहासिक साझेदारीलाई सम्मान गर्दै

सिंहको रूस भ्रमणको क्रममा उनले मस्कोस्थित अज्ञात सैनिकको समाधिमा श्रद्धाञ्जलि अर्पण गर्नेछन्, जसले द्वितीय विश्वयुद्धमा बलिदान दिनु भएका सोभियत सैनिकहरूको सम्मान गर्दछ।

यो भ्रमण प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको अक्टोबर २०२४ को रूस भ्रमणसँग मेल खाँदछ, जसमा भारत र रूस बीचको सामरिक सहकार्यलाई अझ गहिरो बनाउन मद्दत गर्ने महत्वपूर्ण छलफलहरू भए। मोदीलाई यस भ्रमणको क्रममा रूसको सर्वोच्च नागरिक सम्मान "द आर्डर अफ सेंट एन्ड्रयू द एपोस्ल" पनि प्रदान गरिएको थियो।

भूराजनीतिक चुनौतीहरूको बीचमा द्विपक्षीय सँगै काम गर्ने प्रतिबद्धता

एस-४०० मिसाइल प्रणालीको आपूर्ति र अन्य रक्षा परियोजनाहरूमा आईरहेको ढिलाइको बाबजुद पनि, भारत र रूसको साझेदारी अडिग रहेको छ। रूस-युक्रेन युद्धका कारण आपूर्ति चेनमा समस्या आएको भए तापनि, यी दुई राष्ट्रहरूको बीचको साझेदारी अझै बलियो छ।

भारतीय नौसेना तुषिलको कमीशनिङ र अन्य रक्षा परियोजनाहरूले भारतको समुद्री सुरक्षा रणनीतिमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याउनेछन्। यस भ्रमणले भविष्यमा द्विपक्षीय रक्षा सहकार्यका लागि नयाँ ढोका खोल्नेछ र भारतको समग्र सुरक्षा रणनीतिमा नयाँ आयाम थप्नेछ।